کد مطلب:21118 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

انسانها بايد چه كاري انجام دهند تا دلهايشان به هم نزديك شود؟ و آيا با تلفن زدن به اقوام مي توان صلة رحم بجا آورد؟

در پاسخ به سؤال خوبتان عرض مي شود اسلام براي نزديك شدن دلها و ارتباطات سالم اجتماعي طرح هايي را مطرح كرده كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم يكي از اين طرحها توجه كردن به تفاوت مردم از نظر آفرينش جسم و جان و روحيات و عواطف است . توجه به اين موضوع كه ساختمان روح و عواطف و تربيت و مقدار معلومات و سوابق ذهني افراد فوق العاده مختلف است بسياري از مشكلات معاشرتي و تضادها و برخوردهاي اجتماعي را حل مي كند. مثلاً بسيار ديده ايم كه پدران و مادران از يك عمل نابجاي كودك مانند شكستن ظرف زياد ناراحت مي شوند و گاه مجازاتهاي شديد در برابر اين عمل كوچك روا مي دارند درحالي كه مسلم است نه معلومات كودك درباره چگونگي ظرفهاي شكستني و غير شكستني، و طريق نگهداري آنها كه احتمال افتادن و شكستن را به حداقل برساند و از ليز خوردن و سنگيني كردن روي انگشتها بكاهد به اندازه كافي است و نه اگر همه اين مطالب را بداند تجربه علمي كافي روي آن دارد. اين محاسبه را درباره افراد بزرگ نيز مي توانيم بكنيم بعضي عادات رفيق من ممكن است در نظر من ناپسند آيد و بخاطر آن خود را آماده براي قطع دوستي كنم ولي هنگامي كه محيط تربيتي رفيقم را در نظر مي گيرم ساختمان روحي او را به او ضميمه مي كنم سابقه ذهني او را نيز مورد توجه قرار مي دهم مي بينم من اگر جاي او بودم جز اين نمي كردم. چنانچه در حديث است اگر مردم مي دانستند خداوند چگونه افراد را آفريدههرگز كس ديگري را ملامت نمي كرد.

البته منظور از اين سخنان بي تقصيري همه مردم يا انكار تربيت نيست بلكه توجه به اين واقعيات كمك زيادي به حل اختالافات مي كند مسئله ديگري كه براي ارتباط اجتماعي لازم است عفو و گذشت است كمتر كسي است كه از خطا و اشتباه و گاهي تعمد در تضييع حقوق ديگران مصون باشد و اگر بنا باشد هر كس طبق اصل انتقام عمل كند، برخوردهاي اجتماعي به صورت يك رشته تسلسل پيش مي رود و روز به روز تشديد مي گردد در حاليكه اگر درست بررسي كنيم خواهيم ديد كه انتقام هيچ اثر عقلاني براي شخص انتقام گيرنده ندارد و جز يك تسكين موقتي و گاهي جز يك برتري خيالي نتيجه اي نخواهد داشت و هر زمان انتظار انتقام طرف را مي كشد در حاليكه اثر تسكين گذشت به مراتب عميق تر و تنوق روحي و اجتماعي حاصل از آن حقيقي است. امام رضا (ع) مي فرمايد: دو دسته كه رو در هم قرار مي گيرند آنكه عفوش بيشتر است ياري خواهد شد.در منابع اسلامي اعم از قرآن و حديث اشاره به مرحله مهمتر و بالاتري از عفو و گذشت شده و آن اينكه بدي را به نيكي پاسخ گويند. اثر عجيب دفع به احسن در پايان دادن به خصومتها در حقيقت از اينجا ناشي مي شود كه افراد متجاوز همواره در انتظار انتقام از ناحيه طرف مخالف هستند و اي چه بسا وجداناً خود را نيز مستحق چنين انتقامي بدانند، اما همينكه برخلاف اين انتظار و اين استحقاق پاسخ كار بد آنها به نيكي داده شود و نيروي نهفته وجدان آنها برانگيخته شده و از درون در برابر خود آنها صف آرايي مي كند، وجدان آنها را دليل بر بي گناهي و پاكي طرف مقابل و گناهكاري و آلودگي خود آنها مي شمارد و آنها را براي تغيير روش تحت فشار شديد قرار مي دهد اين فشار بقدري شديد است كه كمتر كس مي تواند آنرا ناديده گرفته و باز به همان روش خصومت آميز خود ادامه دهد و به همين دليل غالب دشمنان با اين طريق روش خود را تغيير مي دهند و انعطاف پذير مي شوند.

امام باقر (ع) مي فرمايد: سه چيز است كه براي مسلمانان غير از عزت نمي آورد:گذشت از كسي كه به او ظلم كرد. و بخشش به كسيكه او را محرم ساخته و پيوند با كسي كه از او بريده است. (2)

البته عفو و گذشت را هرگز نبايد با تسليم در برابر دشمن ستمگر اشتباه گرفت چه اينكه تسليم نشانه ناتواني و فقدان شخصيت عذلت است اما گذشت نشانه بزرگواري و شخصيت مي باشد، عفو و گذشت هميشه در مسائل شخصي است و در برابر كسي كه انسان قدرت انتقام از او را دارد، نه در مسائل اجتماعي و حقوق جامعه، حتي اگر گذشت در مسائل شخصي و حقوقي فردي سبب جرأت طرف گردد در چنين موردي نيز گذشت صحيح نيست. (3)

و در ارتباط با سؤال دومتان عرض مي شود صله رحم با تلفن بجا آورده نمي شود مگر در موارد استثنايي و نادر كه چاره اي جز ارتباط تلفني نباشد لذا افراد بايد ساعات كاري خود را طوري تنظيم كنند كه توانايي انجام اين سنت حسنه را كه فوايد زيادي دارد داشته باشند. در صله رحم رفتن به خانه اقوام لازم نيست و كمترين مرتبه آن سلام كردم و احوالپرسي و دلجويي از آنهاست اگر چه به منزل آنها نرود و در راه يا با تلفن اين كار را بكند البته اين حداقل لازم است ولي بهتر است در مواقعي كه مشكل نيست به اين اكتفا نشود و به خانه آنها برود. (4)









منابع و مآخذ:

1ـ وافي، ج1، ابواب ايمان، ص83

2ـ همان، ابواب جنود ايمان، ص68ـ83

3ـ زندگي در پرتو اخلاق، ناصر مكارم شيرازي، ص275ـ291 (با حذف)

4ـ جامع المسائل فاضل لنكراني، استفتائات ج 1، ص494، مسئله 1772